Ο ρόλος του σχολείου στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας

Δεδομένου ότι τα σχολεία έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή πρόσβαση στον παιδικό πληθυσμό και διαθέτουν πολλά μέσα για να επηρεάσουν τις συμπεριφορές των παιδιών, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι σχετικές μελέτες σε σχολικό περιβάλλον που αποδεικνύονται αποτελεσματικές ως προς το να επηρεάζουν τις διαιτητικές συμπεριφορές των παιδιών είναι κατά κύριο λόγο πολυδιάστατες, δηλαδή εμπλέκουν διάφορες πτυχές του σχολικού περιβάλλοντος και όχι μόνο μία, και έχουν μεγάλη διάρκεια. Ο ρόλος του σχολείου στην ενίσχυση των ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας –και κατ’ επέκταση στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας- έχει από καιρό απομακρυνθεί από την παροχή γνώσεων και μόνο. Καθώς έχει φανεί ότι η παροχή γνώσης από μόνη της δεν είναι αρκετή για να αλλάξουν τα παιδιά την τελική συμπεριφορά (άλλωστε τα παιδιά στις μέρες μας δεν φαίνεται να στερούνται γνώσεων), καλούνται όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας και όλα τα μέσα που το σχολείο διαθέτει να συμβάλλουν το καθένα με το δικό του τρόπο, ώστε να διαμορφώσουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Τέτοιες πτυχές περιλαμβάνουν την πολιτική του σχολείου ως προς την προτεραιότητα των θεμάτων διατροφής και άσκησης, τη διαμόρφωση των σχολικών υποδομών που σχετίζονται με το φαγητό, την ανανέωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, την εκπαίδευση του προσωπικού, την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σχολείο, τη συνεργασία με τους γονείς και άλλους φορείς της ευρύτερης κοινότητας.

Καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των διαιτητικών συνηθειών των μαθητών στο σχολικό περιβάλλον παίζουν οι κύριοι χώροι τροφοδοσίας και εστίασης, δηλαδή το κυλικείο ή η τραπεζαρία. Οποιαδήποτε βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος σε θέματα διατροφής δεν νοείται χωρίς την ανάλογη υποστήριξη ως προς τα τρόφιμα που διατίθενται εντός του. Για τα είδη των προϊόντων που ενδείκνυνται ή δεν ενδείκνυνται να πωλούνται στα κυλικεία υπάρχουν σχετικές οδηγίες σε εθνικό επίπεδο. Σε γενικές γραμμές, πρέπει να περιορίζεται η διάθεση έτοιμων αρτοσκευασμάτων, όπως σφολιάτες, και να προωθείται η πώληση πιο υγιεινών προϊόντων, όπως είναι τα φρούτα, τα σνακ με βάση το ψωμί, το γάλα, το γιαούρτι. Βεβαίως, οι αλλαγές στην πολιτική του κυλικείου, για να είναι αποδεκτές, θα χρειαστούν το συντονισμό και τη συνεργασία διαφόρων ομάδων της σχολικής κοινότητας, όπως της διοίκησης, των εκπαιδευτικών, των γονέων, ακόμα και των μαθητών. Είναι, επίσης, σημαντικό τα τρόφιμα που επιθυμεί να προωθήσει το σχολείο πέρα από διαθέσιμα να είναι και φανερά. Στο ίδιο πλαίσιο ανήκει και η διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε νερό βρύσης/ψύκτη, πολιτική η οποία αναγνωρίζεται μεταξύ άλλων ως μέτρο για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το σκεπτικό, δηλαδή, πίσω από αυτές τις πολιτικές είναι με λίγα λόγια το εξής: εάν στόχος είναι να αυξηθεί η κατανάλωση νερού, δεν είναι αρκετό να διδάσκονται τα παιδιά τη σημασία που έχει να προτιμούν το νερό ως κύριο ενυδατικό μέσο, ενώ το σχολείο δεν το έχει άμεσα διαθέσιμο και παράλληλα προωθεί άλλες εναλλακτικές.

Ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα εξέχουσα σημασία έχει το μάθημα της Φυσικής Αγωγής, η συμμετοχή στο οποίο συμβάλλει στην εξασφάλιση της ελάχιστης συνιστώμενης σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά. Αν και δεν είναι η μόνη ευκαιρία για τους μαθητές να είναι σωματικά δραστήριοι, το μάθημα της Φυσικής Αγωγής, έχοντας τακτική βάση και οργανωμένη δομή, αφενός δίνει τη δυνατότητα για ενασχόληση με άσκηση, αφετέρου εξοικειώνει τους μαθητές με την έννοια της συστηματικής σωματικής δραστηριότητας. Μελέτες έχουν δείξει ότι αύξηση της «δόσης» της σωματικής δραστηριότητας που πραγματοποιούν οι μαθητές στο σχολείο (είτε αυξάνοντας τις ώρες του μαθήματος ή τη συχνότητα, είτε προσθέτοντας το πρωί λίγα λεπτά άσκησης ή το απόγευμα) οδηγούν σε βελτίωση πολλών παραμέτρων της υγείας τους σε σχέση με το συμβατικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής. Πέρα, όμως, από τον άμεσο ρόλο να εμπλέξει τους μαθητές στην άσκηση, το μάθημα της Φυσικής Αγωγής θα πρέπει να έχει τέτοια φύση, ώστε να προάγει τη σωματική δραστηριότητα και να την κάνει αγαπητή στα παιδιά. Οι Καθηγητές Φυσικής Αγωγής επιφορτίζονται με την ευθύνη να βρίσκουν διασκεδαστικά είδη σωματικής δραστηριότητας, τα οποία να μην αποκλείουν κανένα μαθητή.

Στο ωρολόγιο πρόγραμμα μπορούν να ενταχθούν και άλλες δράσεις, αμιγώς εκπαιδευτικές ή όχι. Για παράδειγμα, μαθήματα με θεματολογία σχετική με την αγωγή της υγείας και τη διατροφή, την εικόνα σώματος και την υγιή στάση απέναντι στην τροφή, διαφόρων ειδών εργασίες από τους μαθητές, επισκέψεις σε χώρους σχετικούς με την προαγωγή της υγείας, δημοσίευση σχετικού υλικού, και γενικότερα ενασχόληση με θέματα διατροφής και σωματικής δραστηριότητας μέσα από διαθεματική συνεργασία μεταξύ των μαθημάτων, προσδίδοντας ένα διασκεδαστικό χαρακτήρα στις δράσεις (π.χ. μέσα από τα καλλιτεχνικά, τη μουσική).

Για την υλοποίηση βεβαίως όλων αυτών των δραστηριοτήτων οι εκπαιδευτικοί του σχολείου έχουν πρωτεύοντα ρόλο, εφόσον αυτοί θα κληθούν να εντάξουν τέτοιες δράσεις στο συμβατικό τους πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό θα χρειαστούν υποστήριξη, ώστε η πολιτική του σχολείου, η συνεργασία μεταξύ τους αλλά και η εκπαίδευση των ίδιων –κυρίως σε ό,τι αφορά το εκπαιδευτικό κομμάτι της αγωγής υγείας και της διατροφής- είναι στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών, όμως, δεν είναι μόνο η εκπαίδευση, αλλά και η διαπαιδαγώγηση γενικότερα των μαθητών. Στο πλαίσιο αυτό, για να ενισχύουν τις επιθυμητές συμπεριφορές διατροφής και σωματικής δραστηριότητας των μαθητών θα πρέπει να είναι προσεκτικοί με τη γλώσσα και τον τρόπο προσέγγισης που χρησιμοποιούν, έχοντας κατά νου ότι για να υιοθετήσει ένας μαθητής μια επιθυμητή συμπεριφορά δεν χρειάζεται να πεισθεί με τη λογική, αλλά να ενθαρρυνθεί, να υποστηριχτεί και να δει τη συμπεριφορά αυτή να εφαρμόζεται από τα πρότυπά του, μεταξύ των οποίων και οι εκπαιδευτικοί.

Τέλος, το σχολείο μπορεί να εμπλέξει ομάδες και φορείς εκτός των «τειχών» του, όπως είναι οι γονείς (π.χ. με ενημερωτικές συναντήσεις ή υλικό, εμπλοκή στις εργασίες των μαθητών) ή η τοπική κοινωνία (π.χ. επαγγελματίες υγείας, προμηθευτές τροφίμων).

Για να είναι αποτελεσματικό το σχολείο στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, θα πρέπει να εμπλέξει όσες περισσότερες πτυχές από αυτές που αναφέρονται παραπάνω και να τις εντάξει αβίαστα στη σχολική καθημερινότητα. Μόνο η συντονισμένη προσπάθεια και συνεργασία των διαφόρων μερών της σχολικής κοινότητας και η βιωματική εμπλοκή των μαθητών μπορούν να στηρίξουν τις επιθυμητές συμπεριφορές διατροφής και σωματικής δραστηριότητας, και συνεπώς ένα υγιές σωματικό βάρος για τους μαθητές.

ΠΗΓΗ : ΕΥΖΗΝ