ΒΙΤΑΜΙΝΗ D

Βιταμίνη D και οστεοπόρωση. Πόση έκθεση στον ήλιο χρειάζεται; Πίνακας τροφών με βιταμίνη D

Η Βιταμίνη D και η υγεία των οστών

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας των οστών. Διευκολύνει την αποδοτική χρησιμοποίηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Το ασβέστιο, με τη σειρά του, είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την ανάπτυξη των οστών και τη διατήρηση της οστικής πυκνότητας.

Η βιταμίνη D αποκτάται τόσο μέσω του ηλιακού φωτός όσο και από τις τροφές. Η κύρια πηγή βιταμίνης D είναι η έκθεση στο ηλιακό φως (φωτόνια υπεριωδών ακτίνων Β, UVB). Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες που περιορίζουν τη χρήση της ακτινοβολίας UVB για τη σύνθεση βιταμίνης D στο δέρμα, όπως οι εποχές, η τοποθεσία, η ώρα της ημέρας, η αιθαλομίχλη και η ηλικία. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι του βορείου ή του νοτίου ημισφαιρίου (γεωγραφικό πλάτος 40 μοιρών, στον βορρά ή τον νότο) δεν εκτίθενται σε αρκετή ακτινοβολία UVB κατά τους χειμερινούς μήνες, ώστε να καθίσταται δυνατός ο σχηματισμός βιταμίνης D. Επίσης, όσο μεγαλώνουμε, η ικανότητα του οργανισμού να συνθέτει βιταμίνη D μέσω της έκθεσης στον ήλιο μειώνεται σημαντικά.

Η βιταμίνη D περιέχεται σε λίγα τρόφιμα – οι καλύτερες πηγές είναι τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, το σκουμπρί, η σαρδέλα. Περιέχεται, επίσης, σε περιορισμένο αριθμό εμπλουτισμένων τροφίμων. Στη Ευρώπη, μερικές χώρες εμπλουτίζουν τη μαργαρίνη και ορισμένα προϊόντα δημητριακών.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D σε μεγαλύτερους ενηλίκους μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης, τις πτώσεις και τα κατάγματα.

Στην χώρα μας  η κύρια πηγή βιταμίνης D είναι το φως του ήλιου. Τα περισσότερα άτομα παίρνουν αρκετή βιταμίνη D κατά τη διάρκεια της καθημερινής δραστηριότητας. Για να πάρει αρκετό φως του ήλιου το σώμα σας για να παράγει βιταμίνη D, πρέπει να εκθέσετε τις παλάμες σας, το πρόσωπο και τα χέρια (ή ισοδύναμη περιοχή της επιδερμίδας) στο φως του ήλιου για περίπου 5-15 λεπτά 4-6 φορές εβδομαδιαίως. Τα ηλικιωμένα άτομα και τα άτομα με πιο μελαχρινή επιδερμίδα χρειάζονται περισσότερη έκθεση στο φως του ήλιου - περίπου 15 λεπτά 5-6 φορές εβδομαδιαίως.

Είναι σημαντικό να μην μένετε έξω στον ήλιο μεταξύ 12μμ και 4μμ στους θερινούς μήνες λόγω των κινδύνων ηλιακού εγκαύματος και καρκίνου του δέρματος. Αυτό αντισταθμίζει οποιαδήποτε πιθανά οφέλη από την παραγωγή βιταμίνης D.

Πολλά άτομα έχουν ανεπαρκές ποσοστό βιταμίνης D, ειδικά ηλικιωμένα άτομα που ζουν σε οίκους ευγηρίας.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D στα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε ραχίτιδα, μια πάθηση που δημιουργεί αδυναμία των οστών και των μυών και παραμορφώσεις των οστών. Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στους ενηλίκους μπορούν να οδηγήσουν σε κατάγματα που προκαλούνται από την οστεοπόρωση, όπως πόνους στα οστά και στις αρθρώσεις, μυϊκή αδυναμία και πτώσεις.

Πόσο ασβέστιο και βιταμίνη D χρειάζεστε; 

Ασβέστιο 

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι μια καλή πηγή ασβεστίου. Υπάρχουν επίσης μικρά ποσά σε άλλα τρόφιμα συμπεριλαμβανομένων των ψωμιών, στα δημητριακά, στα φρούτα και λαχανικά, στα ψάρια που μπορούμε να τα φάμε με τα κόκαλα τους (π.χ. σαρδέλες), ταχίνι, αμύγδαλα, σύκα και τρόφιμα που ενισχύονται με ασβέστιο. Αν το βρίσκετε δύσκολο να πάρετε αρκετό ασβέστιο από τα τρόφιμα ρωτήστε το γιατρό ή το διαιτολόγο σας για τη λήψη ενός συμπληρώματος ασβεστίου.

Αν δεν δέχεται ο οργανισμός σας τα γαλακτοκομικά προϊόντα ή δεν τα απολαμβάνετε, υπάρχουν διαθέσιμα μερικά ασβέστιο-εμπλουτισμένα προϊόντα, όπως ο ασβέστιο-εμπλουτισμένος χυμός πορτοκαλιού, δημητριακά και γάλα σόγιας. Τα άτομα χρειάζονται διαφορετικά ποσοστά ασβεστίου σε διαφορετικές ηλικίες.

• Παιδιά (5 ως 11 χρόνων) - 2 ως 3 μερίδες πλούσιων σε ασβέστιο τροφίμων καθημερινά (600-1000 mg καθημερινά από τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ασβεστίου). 
• Έφηβοι (11 ως 18 χρόνων) – τουλάχιστον 3 μερίδες πλούσιων σε ασβέστιο τροφίμων καθημερινά (800-1000 mg καθημερινά από τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ασβεστίου). 
• Γυναίκες μετά από την εμμηνόπαυση - τουλάχιστον 3 μερίδες πλούσιων σε ασβέστιο τροφίμων καθημερινά (1000 έως 1300 mg καθημερινά από τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ασβεστίου). 
• Άλλοι ενήλικοι - τουλάχιστον 3 μερίδες πλούσιων σε ασβέστιο τροφίμων καθημερινά (1000 έως 1300 mg καθημερινά από τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ασβεστίου). 
• Ενήλικοι πάνω των 70 - τουλάχιστον 3 μερίδες πλούσιων σε ασβέστιο τροφίμων καθημερινά (1300mg καθημερινά από τρόφιμα με υψηλό ποσοστό ασβεστίου). 

•  

Η βιταμίνη D 

Χρειαζόμαστε τουλάχιστον 400 έως 600 IUs (διεθνείς μονάδες) βιταμίνης D καθημερινά. Αν δεν έχετε αρκετή έκθεση στο φως του ήλιου, χρειάζεστε ένα συμπλήρωμα Βιταμίνης D τουλάχιστον 400 IUs καθημερινά. Αν νομίζετε ότι μπορεί να έχετε ανεπάρκεια βιταμίνης D, συζητήστε το με το γιατρό σας.

Μερικά συμπληρώματα ασβεστίου και παρασκευάσματα πολυβιταμινών περιέχουν βιταμίνη D, αλλά το επίπεδό τους ίσως είναι πάρα πολύ χαμηλό για να ανταποκριθεί στην ανεπάρκεια Βιταμίνης D.

Υπάρχουν μικρές ποσότητες βιταμίνης D σε μερικά τρόφιμα, όπως στα λιπαρά ψάρια (σολομό, ρέγγα και σκουμπρί). Υπάρχει επίσης στο συκώτι, στα αυγά και ενισχυμένα τρόφιμα όπως η μαργαρίνη. Υπάρχουν πολύ μικρά ποσά σε μερικά γάλατα χαμηλής περιεκτικότητας λιπαρών.

Τα περισσότερα άτομα είναι απίθανο να πάρουν αρκετή βιταμίνη D μόνο από τη διατροφή. Το μουρουνόλαδο περιέχει βιταμίνη D αλλά και βιταμίνη Α. Αυτό μπορεί να είναι τοξικό σε μεγάλες ποσότητες και μπορεί ακόμη να αυξήσει τον κίνδυνο κατάγματος.

Να συζητήσετε με τον γιατρό σας, για τα συμπληρώματα ασβεστίου ή βιταμίνης D με το γιατρό σας πριν τα πάρετε.

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο από την ανεπάρκεια Βιταμίνης D;

• ηλικιωμένα άτομα - ειδικά εκείνα που είναι κλεισμένα στο σπίτι ή σε οίκους ευγηρίας 
• άτομα με ορισμένες δερματικές καταστάσεις που πρέπει να αποφεύγουν τον ήλιο 
• άνθρωποι με σκούρα επιδερμίδα 
• γυναίκες που φορούν φερετζέ και καλύπτουν το περισσότερο μέρος του σώματός τους 
• άτομα με ασθένειες που καθιστούν δύσκολη την απορρόφηση αρκετής βιταμίνης D 

Περιεκτικότητα τροφών σε βιταμίνη D
	Tρόφιμα	Ποσότητα	Βιταμίνη D (IU)	Βιταμίνη D (μg)
1	Μουρουνέλαιο	100 g	8,500 ΙU	212,5 μg
2	Ρέγγα καπνιστή	100 g	1100 ΙU	27,5 μg
3	Σαρδέλλες (κονσέρβα)	100 g	1000 IU	25,0 μg
4	Σολομός καπνιστός	100 g	900 ΙU	22,5 μg
5	Σκουμπρί φρέσκο	100 g	700 IU	17,5 μg
6	Γαρίδες, μαρίδες τηγανιτές	100 g	105 -110 IU	2,6 – 2,75 μg
7	Μαργαρίνη ενισχυμένη	100 g	100-200 IU	2,50 – 5,0 μg
8	Βούτυρο	100 g	50-100 IU	1,25 – 2,5 μg
9	Αυγό	50 g	30 IU	0,75 μg
10	Τυρί άπαχο	100 g	10 ΙU	0,25 μg
11	Γάλα	100 g	6 ΙU	0,15 μg

Αναδημοσίευση
  Αρθρο της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου.

Βιβλιογραφικές αναφορές 

Optiford Project www.optiford.org

European Research

World Health Organization: Active Ageing: A Policy Framework Report of the Noncommunicable Disease Prevention and Health Promotion Department: Ageing and Life Course: www.who.int/hpr/ageing

Holick, M.F. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr 2004; 80 (suppl): 1678S-1688S.